سال گذشته، سال بدی برای بورس نبود و شاخص کل با رشد بسیار خوبی بسته شد؛ به واسطه این رشد، وضعیت بازارهای موازی و شرایط تورمی اقتصاد اغلب کارشناسان عقیده دارند که امسال بیشترین و بهترین سود نصیب سرمایه‌گذاران بورسی خواهد شد.
بر همین اساس تجارت‌نیوز از ابتدای سال مهمترین مفاهیم سرمایه‌گذاری را به صورت خلاصه و ساده آموزش می‌دهد تا سرمایه‌گذاران مستقیم و غیرمستقیم بورسی ساده‌تر و آگاهانه‌تر بتوانند در این بازار معامله کنند.
یکی از مفاهیم پرتکرار در بازار سرمایه حق تقدم است که اغلب در زمان افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی به گوش می‌خورد. برای توضیح حق تقدم باید گفت زمانی که یک شرکت بورسی قصد دارد از محل آورده‌های نقدی و مطالبات حال شده سهامداران افزایش سرمایه داشته باشد، اولویت در افزایش سرمایه با سهامداران فعلی شرکت است؛ به همین واسطه شرکت برای افزایش سرمایه اوراقی با نام حق تقدم خرید سهام منتشر می‌کند.
افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه یکی از روش‌های تامین مالی شرکت‌هاست. شرکت‌ها برای اینکه بتوانند فعالیت‌های خود را توسعه دهند اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند؛ در برخی از مواقع نیز این کار به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت انجام می‌شود.
هنگامی که یک شرکت در بورس اوراق بهادار بخواهد سرمایه خود را افزایش دهد باید تعدادی سهام جدید منتشر کند و به سهامداران بفروشد تا مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه را تأمین کند. تفاوت اصلی بین انواع روش‌های افزایش سرمایه، در محل تامین این منابع جدید است.
حق تقدم چیست؟
همان‌طور که گفته شد حق تقدم سهام در زمان افزایش سرمایه از محل آورده‌های نقدی و مطالبات حال شده سهامداران کاربرد دارد. در اصل در زمان افزایش سرمایه میزان ارزش منابع سهامداران کاهش پیدا می‌کند و این یعنی میزان تاثیرگذاری سهامداران نیز در اداره شرکت کاهشی می‌شود؛ در نتیجه شرکت‌ها برای حفظ حق و حقوق سهامداران و جلب رضایت آنان سهامی با عنوان حق تقدم سهام عرضه می‌کنند.
میزان حق تقدم سهام به درصد افزایش سرمایه شرکت و سهام آنان مرتبط است. برای مثال شرکتی افزایش 30 درصدی سرمایه داشته است و در صورت عرضه حق تقدم، میزان آن برای هر سهامدار 30 درصد از سهم آنها در شرکت است.
نماد حق تقدم نیز با نماد عادی شرکت کمی متفاوت است و به انتهای نماد اصلی شرکت کلمه «ح» اضافه می‌شود؛ برای نمونه نماد فولاد پس از افزایش حق تقدم به فولادح تبدیل می‌شود. به طور کلی هر نمادی که در بازار سهام به «ح» ختم شود حق تقدم یکی از شرکت‌های بورسی است.
فروش حق تقدم
معاملات حق تقدم در بازار سرمایه 60 روزه است که با توجه به درخواست شرکت و تاییدیه سازمان بورس این مهلت تمدید می‌شود. سهامدارانی که به آنها حق تقدم تخصیص پیدا کرده است می‌توانند در این بازه زمانی آن را بفروشند؛ در این مرحله، از لحاظ تعداد معامله محدودیتی برای افراد وجود ندارد. بنابراین هر فرد می‌تواند بارها حق تقدم را بخرد و بفروشد.
دامنه نوسان قیمت حق تقدم شرکت‌های بورسی، دو برابر دامنه نوسان سهم شرکت است اما در شرکت‌های فرابورسی، دامنه نوسان حق تقدم با دامنه نوسان سهم شرکت برابر است.
تبدیل حق تقدم به سهام
همان‌طور که گفته شد حق تقدم در جریان افزایش سرمایه به سهامداران می‌رسد و اگر دارندگان این تقدم بخواهند مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند باید در زمان مقرر فرم گواهی حق تقدم را پر و به شرکت ارسال کنند. در صورتی که این کار انجام نشود از نظر شرکت سهامداران یا دارندگان حق تقدم تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه را ندارد.
نکته اساسی دیگر این است که سهامداران باید در مهلت تعیین شده، مبلغ اسمی هر سهم را که هزار ریال به ازای هر سهم است، به حساب شرکت واریز نمایند و به شرکت اطلاع دهند. البته در تمامی این فرآیند اطلاعیه‌ای در کدال توسط شرکت برای اعلام جزئیات شامل مهلت زمانی، نحوه پرداخت مبلغ، شماره حساب و… منتشر می‌شود.
معایب حق تقدم سهام چیست؟
فرایند پذیره‌نویسی عرضه حق تقدم زمانبر است و اگر با روند منفی بازار قیمت سهام نیز نزولی شود، زیان سنگینی را به سهامداران خود تحمیل خواهد کرد. بنابراین خرید یا عدم خرید حق تقدم سهام به دانش، اطلاعات، تجربه افراد در این زمینه و استراتژی سهامداران بستگی دارد و در حالت کلی نمی‌شود توصیه‌ای در خصوص خرید حق تقدم داشت.
البته در اغلب موارد اگر سهامداران از پذیره‌نویسی حق تقدم خبردار نشوند و یا به دلیل ناتوانی مالی در پذیره‌نویسی شرکت نکنند، در اکثر مواقع به ضرر آنها تمام می‌شود.
مزایای عرضه حق تقدم
در مزیت حق تقدم برای سهامداران باید گفت که انتشار سهام جدید به قیمت پایین، قیمت بازار را کاهش می‌دهد؛ اما اگر سهامداران از حق خرید خود استفاده کنند از این قیمت پایین زیان نمی‌بینند. همچنین میزان تاثیرگذاری سهامداران روی مدیریت و تصمیمات شرکت‌ها نیز بیش از گذشته خواهد بود.
حق تقدم برای شرکت‌ها نیز مزیت‌های خاص خود را دارد و عرضه حق تقدم باعث کاهش قیمت و در نهایت افزایش تقاضا سهام شرکت می‌شود. انتشار حق تقدم، باعث کاهش نسبت اهرمی و افزایش ظرفیت استقراض شرکت می‌شود. گفتنی است تامین مالی از طریق فروش حق تقدم نسبت به فروش سهام عادی، هزینه بسیار کمتری دارد.